Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler Hangileridir?
I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu itilaf devletlerinin işgaline uğradı ve 1919-1922 yılları arasında Milli Mücadele Dönemi adı verilen Türk Kurtuluş mücadelesi gerçekleşti. Bu dönemde Anadolu’da pek çok yararlı ve zararlı cemiyet kuruldu. Peki, Mondros Ateşkes Antlaşması ile başlayan işgallere destek olup işgalcilerle beraber hareket eden zararlı cemiyetler kimlerdir? Zararlı cemiyetlerin amacı nedir ve zararlı cemiyetlerin destekçileri kimlerdir?
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “1979 Yılındaki İslam Devrimi’nden Önce İranlı Kadınların Hayatları Nasıldı?”
Milli varlığa zararlı cemiyetler
İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti’nin politikası doğrultusunda hareket eden, devlete ve bağımsızlığa karşı olan cemiyetlere zararlı cemiyetler denir. Peki zararlı cemiyetler kimlerdir?
Kürt Teali Cemiyeti
30 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulan ve Doğu illerinde şubeleri açıdan Kürt Teali Cemiyeti, bağımsız bir Kürt devletinin kurulmasını amaçlamıştır. Bu cemiyetin, Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve İngiliz devlet yetkilileri ile ilişkileri bulunmaktaydı. Bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan cemiyetin en büyük destekçisi İngiltere idi.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Karartılan Ekranlar, Toplatılan Kitaplar, İnternet Yasakları: Türkiye’de Sansür Dalgası Mı Başladı?”
Teali-i İslam Cemiyeti
Teali-i İslam Cemiyeti, Anadolu’daki milli mücadeleyi engellemek için kurulmuştur. Merkezi İstanbul olan cemiyet, Konya ve çevresinde yoğun çalışmalarda bulunmuştur. Ülkenin tek kurtuluşunun hilafet ve saltanat olduğunu kabul etmişlerdir. Bu cemiyetin en büyük destekçisi ise Hürriyet ve İtilaf Fırkası’dır.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti
İngiliz Muhipleri Cemiyeti, 20 Mayıs 1919 tarihinde İstanbul’da kuruldu. Damat Ferit Paşa ve Sait Molla gibi kişileri bünyesinde barındıran cemiyet, İngiliz mandasını savundu ve Türk milli varlığına düşmanlık gösterdi. İngilizler tarafından desteklenen cemiyet, Anadolu’da karışıklıklar çıkarıp Kurtuluş Savaşı’nı engellemeyi amaçladı. Bununla birlikte, Kurtuluş Savaşı’na karşı yapılan tüm düşmanca eylemlerin ve örgütlerin destekçisi oldu.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
1911 yılında İstanbul’da kurulmuş olan Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı kurulmuş olan en önemli muhalefet partisidir. İngilizlerden destek alan ve onlarla işbirliği yapan cemiyet, Milli Mücadele’yi ittihatçı olarak görmüş ve ve iç isyanlarda kışkırtıcı bir politika izlemiştir. Bununla birlikte, saltanat ve hilafet yanlısı bir tavır çizmiştir.
Wilson Prensipleri Cemiyeti
Wilson İlkeleri Cemiyeti olarak da bilinen Wilson Prensipleri Cemiyeti, 4 aralık 1918 tarihinde İstanbul’da kurulmuş ve sadece iki ay faaliyet göstermiştir. Osmanlı Devleti’nin ABD sayesinde uygarlaşacağını ve ayağa kalkacağını düşünen bu cemiyet, Amerikan mandasını savunmuştur.
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
İttihat ve Terakki karşıtları tarafından kurulan cemiyetin merkezi İstanbul’dur. Padişaha bağlılığın ülkeyi kurtarmak için tek yol olduğunu savunmuştur. Hürriyet ve İtilaf Fırkası ile çeşitli işbirlikleri yapmış ve meşrutiyet ve demokrasi prensiplerine bağlı bir politika izlemiştir. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası, İngilizlerden destek almıştır.
Askeri Nigehban Cemiyeti
Zararlı cemiyetler arasında bulunan Askeri Nigehban Cemiyeti, Milli Mücadele Dönemi’nde İstanbul’da kurulmuştur. Bu cemiyet, Kurtuluş Savaşı’na karşı olduklarını bildiren bir grup eski, ordudan atılmış ya da emekli olmuş askerlerden oluşuyordu. Saltanattan yana olan bu cemiyet, Hendek, Düzce ve Adapazarı dolaylarında büyük isyanların çıkmasında etkili olmuştu.
Mavri Mira Cemiyeti
Zararlı cemiyetler arasında bulunan Mavri Mira Cemiyeti, İstanbul Rum Patrikhanesi’nde kurulmuştur. Yunan hükümetinden para yardımı alan bu cemiyetin amacı, Osmanlı vilayetleri içerisinde çeteler oluşturmak, bu çeteleri yönetmek, miting ve propaganda faaliyeti yürütmekti. Ayrıca insani yardım adı altında Osmanlı’ya silah ve cephane taşımakla görevliydi.
Pontus Rum Cemiyeti
Merkezi Samsun olan Pontus Rum Cemiyeti, İnebolu’dan Batum’a uzanan topraklar üzerinde Pontus Cumhuriyeti kurmayı amaçlamıştır. Bu cemiyetin askere gitmeyen üyeleri, çeteler kurmuş ve Rusya ve Yunanistan adına casusluk yapmıştır. Pontus Rum Cemiyeti, Anadolu işgalini kolaylaştırmak amacıyla İngilizler tarafından desteklenmiştir.
Etnik-i Eterya Cemiyeti
Etnik-i Eterya Cemiyeti, Yunanistan’ın bağımsızlığını kazandırmak için 1814 yılında Filik-i Eterya adıyla kurulmuştur. Bu cemiyet, 1896 yılında Girit İsyanı’na sebep olmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında ise Rumların yaşadığı topraklarda eski Bizans’ı canlandırmak istemiştir.
Kordos Cemiyeti
Etnik-i Eterya Cemiyeti’nin bir alt kolu olarak faaliyet gösteren cemiyetin resmi adı Rum Göçmen Komisyonu’dur. Cemiyetin amacı yurtdışından gelen tetkik heyetlerine Batı Anadolu’da, Doğu Karadeniz’de ve Trakya’da Rum nüfusunun çoğunlukta olduğuna inandırmaktı. Bunun için ise Yunanistan ve Rusya’daki Rumları bu bölgelere göç ettiriyorlardı.
Hınçak (1887) ve Taşnak Sütyun (1840) Cemiyetleri
Bu cemiyetler, Ermenileri silahlandırıp Ermeni milliyetçiliğini yaymak ve Doğu Anadolu’da Ermenilerin bağımsızlığını kazanmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Taşnak Cemiyeti Gürcistan’da, Hınçak Cemiyeti ise Cenevre’de kurulmuştur. Bu cemiyetlerin en büyük destekçisi ise Fransızlar olmuştur.
Zararlı cemiyetlerin ortak özellikleri nelerdir?
- İmparatorluk üzerine kurulmuş olan devletlerin menfaatlerine hizmet edip ülkenin işgale uğramasını kolaylaştırmışlardır.
- İsyanlar çıkarıp ulusun kurtuluşunu engellemeyi amaçlamışlardır.
- Bu cemiyetler, Türkiye’nin bağımsızlığını ve gücünü hiçe saymış ve kendi menfaatlerini milletin çıkarlarından üstte tutmuşlardır.
- Manda ve himayeyi savunup bağımsızlığın ve gücün bu şekilde geleceğine inanmışlardır.
- Zor durumda olan Osmanlı Devleti’nde halkın Milli Mücadele’ye destek olmasını engellemek için her şeyi yapmışlardır.
- Osmanlı Devleti’nin çeşitli bölgelerinde faaliyet göstererek düşmanların işgallerini kolaylaştırmışlardır.
- Baskı yapıp zor kullanarak Osmanlı vatandaşlarını umutsuzluğa itmişlerdir.
