İttihat ve Terakki Nedir ve Neden Kurulmuştur?

Osmanlı İmparatorluğu’nda İkinci Meşrutiyet’in ilanına önayak olan ve 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren İttihat ve Terakki Cemiyeti, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş olan siyasi bir partidir. Bu cemiyet, triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında varlığını sürdürmüştür ve Sultan II. Abdülhamid’in iktidarını sonlandırmayı amaçlamıştır. Sizler için İttihat ve Terakki Cemiyeti hakkında bilmeniz gereken her şeyi anlattık.

Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Amaçları, Destekçileri, Faaliyetleri: Tüm Yönleriyle Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler”

İttihat ve Terakki nedir?

İttihat ve Terakki, 19. yüzyıl sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde bulunduğu bunalımdan kurtulması için Kanun-ı Esasî’nin yeniden yürürlüğe konmasını isteyen genç vatanseverler tarafından 21 Mayıs 1889’da Askeri Tıbbiye Mektebi’nde İttihad-ı Osmanî Cemiyeti isimli gizli bir örgüt olarak kurulmuştur. Bu cemiyet, İkinci Meşrutiyet’in ilanına önayak olmuştur. Ancak, Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’nda yenilmesi üzerine 1918 yılında cemiyet tarihe karışmıştır.

İttihat ve Terakki neden kuruldu?

Fransız İhtilali ile birlikte tüm insanlığa aşılanmak istenen adalet, eşitlik ve hürriyet düşüncelerinin etkisi Osmanlı İmparatorluğu’nu da etkilemiştir. Devletin yok olmak üzere olduğunu gören düşünürler bu fikirleri halka benimsetip, tıpkı Avrupa’da olduğu gibi örgütlemek istemişlerdir. Medeni dünyanın her alanda gelişim göstererek refah ve hürriyete ilerlediğini gören gençler, meşrutiyeti sağlayıp onun koruyucusu olmak için “İttihad-ı Osmani” isimli cemiyeti kurmuşlardır. İlerleyen zamanda İttihat ve Terakki adını alacak olan bu cemiyet, halka doğru yolu göstermeyi amaçlanmıştır. Fakat ilk kurulduğu zamanda başarılı olamamıştır.

Osmanlı’dan ayrılan milletler, yabancı devletlerin desteği ile orduları başta olmak üzere her alanda modernleşiyordu. Bu gelişim karşısında Türk milleti eziliyor ve daha da geri gidiyordu. Kapitülasyonlar ve Duyun-ı Umumiye gibi mali ve iktisadi zincirlerle ezilen Türk milleti, gelişemiyor ve Avrupa’nın hızına yetişemiyordu. Bu yok olma tehlikesine karşı vatanseverlerin içindeki hürriyet duygusu güçlü bir ideal olarak ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, halkı da birbirine bağlayarak yok olma tehlikesinin karşısına çıkmalarına sebep olmuştur.

İttihat ve Terakki’nin asıl kuruluş amacı, ülkenin gerçek sahiplerinin millet olduğunu ispat etmektir.

Cemiyetin amaçları nelerdir?

İttihat ve Terakki’nin amacını belirten maddelerden bazıları ilk olarak 1895 yılında yayınlanmıştır. Örgütün programı, 1902’de de Mısır’da yayınlanmaya başlayan Şurayı Ümmet gazetesi tarafından aşağıda belirttiğimiz şekilde açıklanmıştır:

• Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü ve siyasi bağımsızlığını yabancı müdahalelerinden korumak.
• Meşrutiyeti sağlamak, istibdadı yıkmak ve 1876 Kanuni Esasi hükümlerini uygulamak.
• Mutluluk ve kurtuluş Osmanlılıkta olduğu için tüm Osmanlıların beraber olmasını sağlamak.
• Hükümette yer alan kişileri dönemin ilerleyişi ve ihtiyaçları hakkında bilgilendirmek ve gerekenin yapılması için göreve davet etmek.
• Osmanlı’daki topluluklar arasında ıslahat düşüncesini yaymak.
• Osmanlı’nın gelişmiş ülkelerin becerilerine sahip olduğunu yabancı ülkelere kanıtlamak.
• Osmanlı’nın hilafet makamını ve hanedanını devlete yararlı olacak şekilde geliştirmek ve güçlendirmek.

İttihat ve Terakki kurucuları

Cemiyet, gizli bir şekilde kurulmuş ve zamanla birlikte gelişmiştir. İşte cemiyetin ilk kurucuları:

• Kafkasyalı Mehmet Reşit
• Arapkirli Abdullah Cevdet
• Ohrili İbrahim Ethem Temo
• Hüseyinzade Ali
• Diyarbakırlı İshak Sükuti

Cemiyete ilk katılanlar arasında Süleyman Emin, Asaf Derviş, Naci Paşa ve İsmail Safa Bey gibi kişiler bulunmaktadır. Cemiyeti kuran veya üyesi olan genç öğrencileri bir araya getiren şey, II. Abdülhamid yönetimine duyulan hoşnutsuzluk ve devletin yaşamakta olduğu bunalımdı. Bu gençler, kurtuluş için Abdülhamid yönetiminin yıkılması ve meşrutiyet yönetiminin kurulması gerektiğini düşünüyorlardı. Bu yüzden, bu konuyla ilgili propaganda yapmak için bir araya gelip örgütlendiler.

İttihat ve Terakki üyeleri kimlerdir?

• Yunus Nadi Abalıoğlu
• Abdullah Cevdet
• Abdülkadir Bey (Ankara Valisi)
• Abdülkadir Kemali Öğütçü
• Abdülkerim Paşa
• Adnan Adıvar
• Ahmet Ağaoğlu (siyasetçi)
• Agop Babikyan
• Ahmed Rıza
• Ahmet Lütfullah
• Ahmet Nesimi Sayman
• Ahmet Şükrü Bayındır
• Ahmet Şükrü Oğuz
• Ali Fuat Cebesoy
• Ali Münif Yeğenağa
• Artin Boşgezenyan
• Asım Möhördaroğlu
• Mustafa Kemal Atatürk
• Atıf Kamçıl
• Aziz Ali (Mısırlı)
• Fethi Okyar
• Rauf Orbay
• Kâzım Özalp
• Bahâ Tevfik
• Celâl Bayar
• Bekir Sami Kunduh
• Refet Bele
• Mithat Şükrü Bleda
• Cami Baykurt
• Cavid Bey
• Cemal Azmi
• Ali Çetinkaya
• Cevat Abbas Gürer
• Fevzi Çakmak
• Çerkes Reşit
• Çürüksulu Mahmud Paşa
• Enver Paşa
• Mehmet Âkif Ersoy
• Eşref Sencer Kuşçubaşı
• Eyüp Sabri Akgöl
• Kara Kemal
• Mustafa Vasıf Karakol
• Emanuel Karasu
• Kasım Yolageldili
• Şükrü Kaya
• Kâzım Karabekir
• Kılıçzade Hakkı
• Nuri Killigil
• İbrahim Çolak (asker)
• İbrahim Kazım Tahtakılıç
• İbrahim Temo
• İsmet İnönü
• İshak Sükûti
• İsmail Canbulat
• İsmail Hakkı Kılıçoğlu
• Cemal Paşa
• İzmitli MümtazHacı Adil Arda
• Hacı Bekir Sümer
• Hacı Mehmed Nuri Efendi
• Hafız Hakkı Paşa
• Hafız İbrahim Efendi
• Hafız Mehmet
• Halil İbrahim Nakıpoğlu
• Halil Kut
• Halil Menteşe
• Hamdi Aksoy
• Hamit Hüsnü Kayacan
• Hamit Kapancı
• Hasan Fehmi Tümerkan
• Hasan Tahsin Uzer
• Haşim Sanver
• Hikmet Emin
• Hüseyin Avni Aktulga
• Hüseyin Avni Zaimler
• Hüseyin Cahit Yalçın

İttihat Terakki ve Atatürk

Pek çok insan Mustafa Kemal Atatürk’ün bu cemiyetin kurucularından biri olduğunu düşünmektedir. Ancak Atatürk cemiyete kurucu üyelerden daha sonra katılmıştır. Bununla birlikte cemiyete ilk katıldığı zamandan beri cemiyetin iç ve dış politikasını eleştirmiş ve reddetmiştir. Cemiyetin üyeleri Atatürk’ün uyarılarına aldırış etmeyince Atatürk, Ali Fethi (Okyar) ile muhalefet kanadı oluşturmuştur. Ayrıca, İttihat ve Terakki’nin üyelerinin yurt dışına çıktıktan sonra Milli Mücadele önderliğini elde etme çabalarına karşı da mücadele etmiştir.

Müfit Özdeş ve Mustafa Kemal 1905 yılında, “Vatan” isimli ihtilal komitesine katılmışlardır. İlk başlarda cemiyetin yönetimini Lütfi Bey, eğitim ve teşkilatlanma konularını Mustafa Kemal Paşa ve mali konularını da Dr. Mustafa üstlenmişlerdir. Gizli örgüt, kısa zamanda “Vatan ve Hürriyet Cemiyeti”ne dönüşmüş ve şubeleri açılmıştır.

Kendisine yemin ederek Selanik şubesini açan arkadaşları, daha sonra İttihat ve Terakki’ye katılmışlardır. Daha sonra Atatürk, 29 Ekim 1907 tarihinde, Ali Fethi’nin daveti üzerine 322 üye numarası ile İttihat ve Terakki’ye katılmıştır.

… 2