Phineas Gage Vakası Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Yaşam gerçekten ilginç olaylarla dolu. Amerika Birleşik Devletleri’nde meydana gelen bir demir yolu kazasının ardından yaşananlar, eşi benzeri bulunmayan bir ilginçlikler silsilesinin başlangıcını oluşturuyor! Hikaye, demir yolu patlamasından sonra kafasına bir metreden daha uzun demir çubuk saplanan bir adamın hiçbir şey olmamış gibi olay yerinden uzaklaşmasıyla başlıyor! Ancak hikâyenin devamı çok daha ilginç… Phineas Gage isimli demir yolu işçisinin başına gelenler, onun “nörobilimi başlatan adam” olarak anılmasına neden olacak kadar ciddi ve enteresan! İşte tarihin en ünlü nöroloji vakalarından birinin başkahramanı Phineas Gage’in inanılmaz hikâyesi…

Phineas Gage 1823 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde dünyaya geldi

Gage, sağlam yapılı, düzenli, disiplinli, nazik ve çevresinde oldukça sevilen bir adamdı. Gençlik yıllarının başından itibaren demir yolu inşaatlarında çalışmaya başladı. 25 yaşına geldiğinde ABD’nin Vermont eyaletinde bir demir yolu inşaatında çalışıyordu. Phineas Gage’in demir yolu inşaatındaki görevi ise oldukça tehlikeliydi. Çünkü Gage’in liderliğindeki ekip inşaattaki kayaları patlatmaktan sorumluydu! Gage ve ekip arkadaşları, bazıları devasa büyüklüklerdeki kayalara delik açıyor, daha sonra içerisine kum, barut ve fitili yerleştirerek kayaları paramparça ediyorlardı. Gage’in oldukça büyük bir sorumluluğu vardı. Fakat disiplinli yapısı nedeniyle, herhangi bir sorunla karşılaşmamıştı. 1848 yılına kadar…

13 Eylül 1848’de korkunç bir kaza meydana geldi

Aslında, başlangıçta her şey olması gerektiği gibi ilerlemişti. Gage ve ekip arkadaşları büyük bir kayanın içerisine patlayıcı karışımı yerleştirmişti. Bundan sonra yapılması gereken şey, karışımın uzun bir demir çubukla sıkıştırılması işlemiydi. Bu işten ise bizzat Gage sorumluydu. Ancak bu esnada barut alev aldı ve korkunç bir patlama meydana geldi. Patlamanın etkisiyle, Gage’in elindeki demir, talihsiz adamın yanağından girdi ve kafatasını parçalayarak dışarı çıktı! Öte yandan Gage de metrelerce ileriye savrulmuştu. Talihsiz adam hareketsiz bir şekilde yerde yatıyordu.

Ancak kısa bir sonra, hiçbir şey olmamış gibi ayağa kalktı!

Oysa böyle bir patlamadan sağ olarak kurtulmak başlı başına bir mucizeydi! Üstelik az önce, bir metreden daha uzun bir demir çubuk Gage’in kafatasını parçalamıştı! Arkadaşları, gördükleri manzaranın şaşkınlığından kurtulduktan sonra Phineas Gage’i hastaneye götürdüler. Gerçi Gage, hastaneye tek başına gidebilecek kadar sağlıklı görünüyordu! Bilinci yerindeydi, konuşabiliyor, yürüyebiliyordu. Yine de bu korkunç kaza hem Phineas Gage’in hem de arkadaşlarının yaşamını tamamen değiştirecekti. Elbette, bilim dünyasını da hayretler içerisinde bırakacak bir olayın başlangıcıydı.

Phineas Gage 2 ay içerisinde eski sağlığına kavuştu

Hatta kafatası demir bir çubuk tarafından parçalanmış bir adama göre oldukça sağlıklıydı. Korkunç kazanın Gage üzerindeki tek fiziksel etkisi sol gözündeki görme kaybıydı. Ancak Gage’in başına gelenler düşünüldüğünde, bu oldukça küçük bir hasar olarak değerlendirilebilir. Öte yandan, kazanın asıl etkileri Gage’in kişiliği üzerinde kendisini göstermişti.

Nazik ve saygılı bir insan olan Phineas Gage, huysuz, kaba ve acımasız bir insana dönüştü

Hatta yakın çevresindeki insanlar, Phineas Gage’i tanımakta zorlandıklarını, Gage’in eskiden olduğu kişi olmadığını söylüyorlardı. Gerçekten son derece nazik ve saygılı Phineas Gage gitmiş, yerine insanlara hakaretler yağdıran, aşağılayan alay eden biri gelmişti. Kazadan sonra Gage’in karakterindeki bu değişim, hem yakınlarını hem de doktorlarını oldukça şaşırtıyordu… Artık katlanılmaz bir insan haline gelen Gage, demir yolu inşaatındaki işinden kovuldu. Kafatasındaki deliği ve deliğe sebep olan çubuğu sergilediği bir turne düzenledi! Daha sonra bir süre, özel bir çiftlikte çalıştı. Ancak kısa süre içerisinde oradan da kovuldu! Phineas Gage, kalan ömrünü kısa süreli ve geçici işlerde çalışarak geçirdi. Çünkü hiç kimse Gage’in yeni karakterine tahammül edemiyordu.

Gage, kazadan 12 yıl sonra yaşamını kaybetti

Yaşamının son dönemlerinde, sağlığı bozulmaya başlamıştı. Sık sık, nöbetler geçiriyor ya da bayılıyordu. Böylece, bu “huysuz” adam 1860 yılında yaşamını kaybetti. Gage’in defnedilmesinden 7 yıl sonra mezarı açıldı. Kardeşi, Gage’in ikonik kafatasını ve demir çubuğu Gage’i patlamadan sonra tedavi eden doktora verdi. Kafatası ve demir çubuk daha sonra bir tıp fakültesine bağışlandı.

Kafatası üzerinde yıllar sonra yapılan incelemeler Gage’in neden “değiştiğini” açıklamayı başardı!

Kaza anında Gage’in kafatasını parçalayarak dışarıya çıkan demir çubuk, Gage’in beynindeki prefrontal kotrkese de zarar vermişti! Beynin ön tarafında yer alan prefrontal korkeks ise kişilik, sosyal davranış ve akıl yürütme gibi bilişsel süreçlerden sorumlu! Ancak kazanın gerçekleştiği yıllarda, nöroloji ve beyin hakkında çok daha az şey biliniyordu. Bu nedenle Phineas Gage’in geçirdiği değişim, yakınları ve doktorları için oldukça şaşırtıcıydı. Bununla beraber, Phineas Gage nöroloji tarihinin en önemli isimlerinden birisi haline geldi. Ve “nörolojiyi başlatan adam” olarak anıldı. Çünkü prefrontal korteks ve kişilik ilişkisi üzerine yapılan ilk çalışmalara kaynaklık etti! Öte yandan, Gage’in kafatası üzerindeki incelemeler yıllar boyunca devam etti. Gelişen teknolojik olanaklarla Gage ve yaşadıkları hakkında daha detaylı analizler yapıldı. Phineas Gage vakası yıllar boyunca beyin, psikoloji ve kişilik gibi birbiriyle yakından alakalı konuların gelişmesine büyük katkı sağladı.

…