Osmanlı İmparatorluğu’nun İlk Toplu Konut Projesi: Sıraevler

Toplu konut evleri, modern zamanlarda faklı ülkelerde olduğu gibi ülkemizdeki ekonomik ve sosyal yaşamda oldukça önemli bir yere sahip. Günümüzde farklı şehirlerimizdeki binlerce insan toplu konut projeleri kapsamında inşa edilen evlerde yaşıyor. Bugün, farklı şehirlerimizdeki toplu konutlar, 1984 yılında Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı adıyla kurulan Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) eliyle inşa ediliyor. Ancak ülkemizdeki toplu konutların tarihi çok daha bir önceki bir döneme, 1875 yılına kadar uzanıyor. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk toplu konut projesi ise İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde yer alan Sıraevler. Beşiktaş’taki Akaretler semtine de adını veren ve Akaretler Sıraevler olarak da anılan bu konutlar köklü tarihi, özgün yapısı ve ünlü kiracıları ile de hayli dikkat çekici. İşte, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk toplu konut projesi olan Sıraevler hakkında bilmeniz gerekenler.

Toplu konutlar, modern zamanlarda insan yaşamındaki önemli unsurlardan biri

Çünkü hem ekonomik hem de sosyal yaşamda önemli bir yer tutuyor. Günümüzde TOKİ tarafından hayata geçirilen projeler kapsamında inşa edilen evlerde binlerce insan yaşıyor. Ancak toplu konutlar, modern zamanlara özgü yapılar değil. Toplu konutların tarihi, 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar uzanıyor.

İstanbul’un Beşiktaş ilçesindeki Sıraevler, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk toplu konut projesi olarak biliniyor

Sıraevler, Akaretler semtinde yer alıyor. Bu tarihi yapı, Akaretler Sıraevler veya Sıraevleri olarak da anılıyor. “Kira getiren mülk” anlamına gelen Akaretler semtinin ismi de yine bu ilk toplu konut evlerinden geliyor.

İmparatorluğun ilk toplu konut projesi, dönemin Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz devrinde hayata geçirildi

İnşası 1875 yılında tamamlanan Sıraevler, ünlü mimar Sarkis Balyan tarafından tasarlandı

Sıraevler, birbirinden küçük farklarla ayrılan 133 konuttan oluşuyor

Konut parsellerinin büyüklüğü, çoğunlukla 180 ila 220 metrekare arasında değişiyor. Yani bu geniş ölçekli konut projesindeki evlerin büyük oranda birbirine benzediğini söylemek yanlış olmaz. Fakat yapıda, çeşitli özellikleriyle diğerlerinden ayrılan konutlar da var.

Sıraevler’in saray çalışanlarının konut ihtiyacını karşılamak için inşa edildiği biliniyor

Bununla birlikte çeşitli kaynaklarda Sıraevler’deki bazı konutların imparatorluktaki azınlık unsurlara mensup kişilere kiraya verildiği bilgisi yer alıyor. Öte yandan bu ilk toplu konut projesinin hayata geçirilmesine nede olan başka bir unsur daha var. Sıraevler’deki konutlardan gelen kira gelirinin Aziziye Camii’nin inşaatında kullanılması planlanıyor.

Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk ise şüphesiz Sıraevler’in en önemli kiracısı

Mustafa Kemal Atatürk’ün, annesi ve kız kardeşi ile birlikte bir dönem Sıraevler’deki 76 numaralı konutta ikamet ettiği biliniyor. İmparatorluk devrinde saray ressamı olarak görev yapan İtalyan Fausto Zonaro da Sıraevler’in ünlü kiracıları arasında yer alıyor.

Bugün, İstanbul’daki turistik cazibe merkezlerinden biri olan Sıraevler, önemli restorasyonlar geçirdi

İlk etapta mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait olan yapının 90’lı yılların başında bir otel kompleksine dönüştürülmesi kararlaştırıldı. Takip eden süreçte Sıraevler, yap işlet devret modeliyle 49 yıllığına bir holdinge kiralandı. 1996 yılında başlayan restorasyon çalışmalarının bir kısmı ise 1998 yılında tamamlandı. Ancak ortaya çıkan finansman sorunları nedeniyle yapının sahipliği de el değiştirdi. Önce bir bankaya ardından bir başka holdinge kiralanan Sıraevler’in kapsamlı restorasyon çalışmaları ise ancak 2008 yılında tamamlanabildi.

Anadolu’nun ilk toplu konut projesi Sıraevler, günümüzde de ilgi çekici bir yaşam kompleksi olarak varlığını sürdürüyor

Sıraevler bugün ofislere, rezidanslara, mağazalara, müzelere ve restoranlara ev sahipliği yapıyor