Yirminci Yılında Irak Savaşı: Neden Başladı, Neler Yaşandı?

20 Mart 2003, yani günümüzden tam 20 yıl önce modern zamanların en ilginç olaylarından birinin başlangıç tarihi olarak kayıtlara geçti. Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki müttefik devletleri, 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal ederek Saddam Hüseyin rejimine son verdi. ABD, Irak’ın kitle imha silahlarına sahip olduğunu bu nedenle küresel barışı tehdit ettiğini savunuyordu. Ancak uluslararası toplumun büyük bir bölümü, ABD kuvvetleri öncülüğünde gerçekleştirilen işgale karşı çıkıyor, protesto ediyordu. Peki, gerçekte ne olmuştu? 20 yıl önce neler yaşandı, Irak Savaşı nasıl başladı, detaylarına birlikte bakalım.

Amerika Birleşik Devletleri, 1990-1991 yılları arasındaki Körfez Savaşı’nda Irak kuvvetlerini Kuveyt’ten püskürten bir koalisyona liderlik etmişti 

Daha sonra Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Irak’taki silahların imha edilmesini öngören 687 sayılı kararı kabul etti. Karar kapsamında nükleer, biyolojik ve kimyasal silahlar ile uzun menzilli balistik füzeler kitle imha silahı olarak tanımlıyordu. Ancak Irak, 1998 yılında Birleşmiş Milletler silah denetçilerine izin vermedi. ABD ve İngiltere, Irak’ın bu kararına hava saldırısıyla karşılık verdi.

Amerika Birleşik Devletleri, Irak’ı neden işgal etti?

2000’li yıllara doğru, ABD ile Irak ilişkileri yeteri kadar gergindi. Ancak 11 Eylül 2001 tarihi, iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir dönüm noktası olacaktı.

El Kaide isimli terör örgütünün 11 Eylül 2001’de Dünya Ticaret Merkezi’ne ve Pentagon’a düzenlediği saldırıların ardından dönemin ABD Başkanı George Bush, Irak’ı işgal etmek için planlar yapmaya başladı…

George Bush, Irak’ın İran ve Kuzey Kore ile birlikte bir “şer ekseninin” parçası olduğunu ileri sürüyordu

Öte yandan sıklıkla Saddam Hüseyin’in kitle imha silahları ürettiğini ve bu silahları sakladığını dile getiriyor, Irak’ın uluslararası barış için en önemli tehdit olduğu savını tekrarlıyordu. Bu gelişmeler üzerine ABD Kongresi, ekim 2002’de Irak’a askeri bir operasyon düzenlenmesine izin verdi.

Şubat 2003’te ise dönemin ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, BM Güvenlik Konseyinden Irak’a askeri harekâta onay vermesini istedi. Powell, Irak’ın kitle imha silahları programıyla önceki kararları ihlal ettiğini iddia ediyordu. Ancak Birleşmiş Milletleri ikna etmeyi başaramadı. Üyelerin çoğunluğu, “Irak’ta daha fazla kanıt bulunması” gerektiğine inanıyordu. Bunun üzerine ABD, denetim raporlarını beklemeyeceğini ve Irak’a karşı bir “gönüllüler koalisyonu” kurduğunu açıkladı…

ABD öncülüğündeki gönüllüler koalisyonu 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal etti

Irak Savaşı, resmi olarak başlamıştı. Koalisyonda ABD, İngiltere, Avustralya, Polonya, Kuveyt, İspanya ve İtalya’nın da aralarında bulunduğu 30 ülke yer alıyordu. Koalisyon içerisindeki İngiltere, Avustralya ve Polonya Irak’ın işgalinde fiilen yer aldı. İngiltere 45 bin, Avustralya ise 2 bin askerle işgale katıldı. Polonya 194 özel tim ile işgali destekledi.

ABD ve İngiltere, Irak’ın kitle imha silahları ürettiğini, ülkenin bu sebeple işgal edildiğini ileri sürüyordu

Örneğin Colin Powell 2003’te BM’de yaptığı konuşmada, Irak’ın biyolojik silah üretmek amacıyla “mobil laboratuvarlar” geliştirdiğini dile getirmişti. Powell, 2004 yılında ise geçmiş dönemdeki iddialarına yönelik kanıtların “pek sağlam görünmediğini” kabul etti.

ABD’ye benzer bir şekilde İngiltere de Irak’ı ölümcül silahların ana vatanı olarak gösteriyordu. İngiltere hükümeti, Irak’ın füzeleriyle Doğu Akdeniz’deki İngiltere hedeflerini 45 dakika içerisinde vurmaya hazır hale geleceğini iddia eden bir istihbarat dosyasını kamuoyu ile paylaştı. Peki, Irak’ın kitle imha silahları ürettiğine dair iddialarının dayanağı neydi?

ABD ve İngiltere’nin, Irak’ın kitle imha silahları ürettiğine dair söylemi, büyük oranda iki Iraklı sığınmacının iddialarına dayanıyordu

ABD ve İngiltere uluslararası kamuoyunda sıklıkla dile getirdiği, Irak’ta kitle imha silahı üretildiğine dair savını Rafid Ahmed Alwan el-Cenabi isimli bir kimya mühendisine ve Maj Muhammed Harith adlı bir istihbarat görevlisine dayandırıyordu. Ancak ilerleyen yıllarda bu iki isim, müttefik devletlerin Saddam Hüseyin’in devrilmesini istedikleri için sahte kanıtlar oluşturduğunu itiraf etti.

Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere, Irak Savaşı konusunda uluslararası toplumun desteğini almayı başaramadı

Örneğin ABD’nin sınır komşuları olan Kanada ve Meksika, işgale destek vermeyi reddetti. ABD’nin Avrupa’daki önemli müttefiklerinden Almanya ve Fransa da ABD’nin destek çağrısını yanıtsız bıraktı.

Bunun yanı sıra Irak Savaşı esnasında önemli bir pozisyona sahip olabilecek Türkiye de savaştan taraf olmadı. Türkiye, ABD’nin Türkiye’deki hava üslerini kullanma talebini geri çevirdi. Türk askerinin Irak’ta konuşlandırılmasını öngören tezkere ise TBMM’de reddedildi. Son olarak Orta Doğu ülkelerinin neredeyse tamamı da, ABD’nin Irak işgaline destek vermedi.

Irak Savaşı, 461 bin insanın hayatını kaybetmesine neden oldu

20 Mart 2003 sabahı, “Irak’a Özgürlük Operasyonu” adıyla başlayan işgalde 295 bin ABD ve müttefik askeri, Kuveyt sınırını geçerek Irak’a girdi. Irak ordusu mayıs ayının başında yenildi, Saddam Hüseyin rejimi devrildi, Saddam Hüseyin yakalandı, yargılandı ve idam edildi. Ancak ABD öncülüğündeki işgal kuvvetleri, Irak’ta herhangi bir kitle imha silahı bulmayı başaramadı.

Buna rağmen ABD askerleri, 2003’te başladıkları işgali ancak 2011’de tam anlamıyla sonlandırdı. Irak Savaşı sona erdikten sonra ülkede bir iç savaş patlak verdi. 2003-2011 yılları arasında Irak’ta, savaşa bağlı sebeplerden 461 bin kişi hayatını kaybetti. Savaşın maddi maliyetinin ise 3 trilyon dolar olduğu tahmin ediliyor. 

…