Kaç Suriyeli Vatandaş Oldu, Kimler Oy Kullanabilecek?

2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaş, bütün dünyayı ciddi şekilde etkiledi. Savaştan en çok etkilenen ülkelerin başında ise Türkiye vardı! Milyonlarca Suriyeli, 2011 yılından bu yana legal ya da illegal yollardan Türkiye sınırını geçti! Türkiye’ye gelen çok sayıda Suriyeli; ekonomik, sosyal, demografik ve kültürel bakımdan tartışmaların odağında olmaya devam ediyor. Farklı kesimlerden pek çok insan, Suriyelilerin ülkelerine gönderilmesinden yana. Ancak aksini düşünenler de var. Suriyeliler konusunda siyasi alanda da belirsizlik hâkim. İktidar, ülkedeki Suriyelilerin geleceğine dair çelişkili açıklamalar yapıyor. Muhalefet ise, yol haritasını net bir şekilde anlatamıyor. Kısacası, “Suriyeliler kalsın mı, gitsin mi,” tartışması uzun süredir Türkiye’deki en önemli gündem maddelerinden birisi.

Ancak 2023 seçimlerine doğru ilerlediğimiz dönemde, Suriyeliler hakkında tartışmaların odağı da değişti! 2023 yılındaki seçimlere bir yıldan az bir süre kala Türkiye’deki Suriyelilerin “vatandaşlık ve oy kullanma” statüleri, tartışmaların odağına yerleşecek gibi görünüyor! Çünkü seçimler yaklaştıkça ülkedeki Türk vatandaşlığına geçen Suriyeli sayısının da çok önemli hale geleceği düşünülüyor. Peki, yasalar, rakamlar, siyaset ve vatandaş ne söylüyor? İşte Türkiye’deki Suriyelilerin vatandaşlık ve oy kullanma statüleri hakkında bilmeniz gerekenler…

Ülkemizdeki Suriyelilerin %95’i “geçici koruma” statüsüne sahip

Ayrıca geçici koruma statüsü yalnızca Suriyelilere verilen bir statü. Yani Türkiye’deki diğer yabancıların böyle bir statüsü yok. Bu statü kapsamındaki Suriyelilerin ülkede bulunma, sağlık, eğitim ve sosyal yardım gibi temel haklardan faydalanma imkânı var. Ancak geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin Türk vatandaşı olma hakları bulunmuyor. Çünkü Türkiye’de vatandaşlık soy üzerinden ilerliyor. Yani bir kimsenin Türk vatandaşı olabilmesi için anne veya babasının da Türk vatandaşı olması gerekiyor.

Türkiye’deki Suriyelilerin bir kısmı ise ikamet izni ile Türkiye’de yaşıyor

Elbette ikamet izni ile Türkiye’de yaşayan fakat Suriyeli olmayan yabancılar da var. Türkiye’de ikamet iznine sahip yabancılar 5 yılın sonunda, belirli koşulları sağlamaları halinde, vatandaş olmak için başvuru yapabiliyor. Yani Türkiye’de yaşayan bir Suriyeli geçici koruma statüsünde ise Türk vatandaşı olamıyor. Ancak ikamet izni ile ülkede bulunan ve gerekli şartları karşılayan Suriyelilerin Türk vatandaşlığına geçmelerinin önünde bir engel yok. Dolayısıyla bu kişiler seçimlerde oy kullanabilir.

Türkiye’deki yabancıların vatandaşlık alabileceği başka yollar da var. Bunlardan ilki Cumhurbaşkanlığı kararı

Buna göre, cumhurbaşkanı istisnai hallerde herhangi bir yabancıya vatandaşlık verebiliyor. Sanat, spor, kültür, bilim veya sosyal alanlarda ülkeye katkıda bulunan veya katkıda bulunacağı düşünülen kişilere 5 yıl bekleme şartı olmaksızın vatandaşlık verilebiliyor. Yabancıların Türk vatandaşı olmalarına olanak tanıyan bir diğer uygulama ise “vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler!” Ancak bu yasada yer alan hükümlerde, kimlerin vatandaşlığa alınmasının zaruri olduğuna dair net bir tanım yok. Ayrıca, yasada belirtilen “zaruri” durumlar da net değil. Bu nedenle bazı hukukçular, bu yöntemin “takdire bağlı” bir yöntem olduğunu ifade ediyor.

Bir Türk vatandaşı ile evli olan Suriyeli 3 yıl sonra vatandaşlığa başvurabiliyor

Bunun dışında, Türkiye’de vatandaşlık almanın bir diğer yolu ise yatırım yapmak. Bunun için de en az 50 kişiye istihdam sağlamak veya gayrimenkul edinmek gerekiyor. Bu üç yöntemin kriterleri “Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda” belirtiliyor. Örneğin gayrimenkul edinme yoluyla vatandaş olmak için en az 400 bin dolar tutarında bir taşınmaz satın almak gerekiyor. Ancak uzmanlara göre, Suriyelilerin gayrimenkul edinme yoluyla vatandaş olması mümkün değil. Çünkü 1939 yılında Hatay’ın Türkiye’ye katılmasının ardından, Suriye’deki Türklerin mülk edinmesi yasaklanmıştı. Hukuktaki “mütekabiliyet” ilkesi gereğince, Suriyeliler de Türkiye’de kendi üzerlerine mülk edinemiyor.

Geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin Türkiye’de doğan çocukları da vatandaş olamıyor

Ancak ikamet izni ile ülkede bulunan Suriyelilerin çocukları, yine gerekli şartları sağladıkları takdirde vatandaş olabiliyor. Yani özetlemek gerekirse, geçici koruma statüsündeki Suriyeliler, normal şartlarda Türk vatandaşı olamıyor. Kısaca özetlemek gerekirse ülkedeki Suriyelilerin yüzde 95’inin Türk vatandaşı olması mümkün değil. Ancak tıpkı diğer yabancı uyruklularda olduğu gibi yasa çerçevesindeki prosedürlerle Türk vatandaşı olma hakkına sahip olan Suriyeliler de var…

Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ’a göre, şimdiye kadar 1,5 milyon Suriyeliye vatandaşlık verildi

Ülkedeki Suriyeli meselesini en çok gündeme getiren siyasilerden olan Özdağ’ın bu konuda daha çarpıcı iddiaları da var. Özdağ, seçimlere kadar 3 milyon Suriyelinin vatandaş yapılacağını iddia ediyor! Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ise, Suriyelilerin “vatandaş olma” tartışmalarına ilginç bir noktadan dahil oldu. Kılıçdaroğlu, ellerinde Yüksek Seçim Kurulu’nda bile olmayan verilerin olduğunu dile getirdi. Kılıçdaroğlu, “kaç yabancının oy kullanacağını biliyoruz, 400-500 bin kişi gibi yüksek bir rakam yok,” dedi. Suriyelilerin vatandaş olması tartışmalarına iktidar cephesi adına İçişleri Bakanı Süleyman Soylu katıldı! Soylu, 211 bin Suriyeliye vatandaşlık verildiğini, bunlar arasından reşit olan 120 bin kişinin önümüzdeki seçimlerde oy kullanabileceğini söyledi.

Pek çok Türk vatandaşı, Suriyelilere vatandaşlık ve siyasal haklar verilmesine tepki gösteriyor

Hatta Suriyelilere vatandaşlık verilmesi toplumun Suriyeliler konusunda en katı olduğu noktalardan biri. 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre toplumun yüzde 71,8’i hiçbir Suriyeli vatandaşlığa alınmamalı diyor. Hiçbir siyasal hak verilmemeli diyenlerin oranı ise yüzde 83,8. Bu oran, sınır illerinde ise daha yüksek! Sınır illerinde yaşayanların yüze 82,4’ü Suriyelilerin vatandaş olmasını istemiyor. “Siyasi haklara sahip olmasınlar” diyenlerin oranı ise yüzde 90 civarında.

…