Deprem Konutları Neden Ücretsiz Bir Şekilde Teslim Edilmiyor?

Kahramanmaraş depremleri sebebiyle yakın tarihimizin en büyük yıkımlarından birini yaşadık. 45 binden fazla insanımız deprem sebebiyle hayatını kaybetti. Depremin etkilediği şehirlerde kullanılamaz hale gelen binaların sayıları yüzbinlerle, evsiz kalan ve yaşadığı yeri terk etmek zorunda kalan insanlarımızın sayısı ise milyonlarla ifade ediliyor. Yani deprem bölgesindeki hem kısa hem de uzun vadedeki en büyük sorun, barınma. Haliyle kamuoyu, bölgedeki bu sorunun nasıl çözüleceğini merak ediyor. İktidarın ifadesine göre afet bölgesindeki “deprem konutları” bir yıl içerisinde tamamlanacak. Ancak konuyla ilgili yanıtı merak edilen tek soru, bölgedeki konutların ne zaman inşa edileceği değil. Hem yurt içi hem de yurt dışı kaynaklı, milyarlarca lira tutarındaki deprem yardımlarına rağmen deprem konutlarının, depremzedelere neden ücretsiz bir şekilde verilmediğinin de yanıtı aranıyor. Detaylara birlikte bakalım.

Dünya Bankası tahminlerine göre Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle 1 milyon 250 bin kişi evini kaybetti veya yaşadığı bölgeyi terk etmek zorunda kaldı

Depremden etkilenen şehirlerimizin nüfusu ise yaklaşık 14 milyon. Yani neredeyse deprem bölgesindeki her 11 kişiden 1’i, barınma ve konut sorunuyla karşı karşıya. İşte milyonlarca insanı etkileyen bu sorun, depremin üzerinden neredeyse bir ay geçtikten sonra dahi ülkemizde ortaya çıkan en büyük sorunlardan biri olarak karşımızda duruyor.

Bölgedeki geçici barınma sorunu da depremin üzerinden günler geçtiği halde çözülebilmiş değil

Yıkımın etkili olduğu bazı bölgelerde hâlen çok sayıda çadır veya konteyner ihtiyacı olduğu ifade ediliyor. AFAD ise bugüne kadar deprem bölgesinde 335 bin 382 çadır kurulumu gerçekleştirildiğini, 10 il ve 130 noktada konteyner kent kurulumlarının devam ettiğini ve çadır, konteyner, yurtlar, oteller, kamu misafirhaneleri ve kamu tesisleri gibi barınma alanlarında 1 milyon 914 bin 292 kişiye hizmet sunulduğunu ifade ediyor. Peki, kalıcı deprem konutları hakkında neler biliniyor?

İktidar, afet bölgesindeki konutların inşa sürecinin bir yıl içerisine tamamlanacağını açıkladı

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının internet sitesinde 11 ilde, mart ve nisan 2023 sonuna kadar, şehirlerin rezerv alanlarında, 199 bin 739 kalıcı konutun sözleşme süreçleriyle birlikte yapımları da başlayacak, ifadelerine yer veriliyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise “Hasar tespit, enkaz kaldırma ve yer belirleme işlemleri bittikçe her ilimizde bu konut sayıları artacaktır.” ifadelerini kullanmıştı. Öte yandan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 73 bin 972 köy evinin de çelik konstrüksiyon ve betonarme olacak şekliyle projelerinin hazırlandığını açıkladı.

Hatay’da 40.426, Kahramanmaraş’ta 45.067 ve Malatya’da 44.770 kalıcı konut inşa edilecek

Depremden etkilenen diğer şehirlerimizde de binlerce yeni konut inşa edileceği belirtiliyor. Bununla birlikte bakanlık tarafından, bölgede inşa edilecek konutların şehirlerin kültürel, sosyolojik ve demografik yapısına ve ihtiyaçlarına uygun bir şekilde yapılacağı ifade ediliyor. Ayrıca deprem konutlarının 105 metrekare brüt, 85 metrekare net 3+1 dairelerden oluşacağı, köy konutlarının ise 120 metrekare brüt, 93 metrekarede neti olan 3+1 daireler şeklinde inşa edileceği söyleniyor.

Deprem nedeniyle büyük bir yıkım yaşayan, yakınlarını, ailelerini ve evlerini kaybeden insanlar için inşa edilecek bu konutlar, depremzedelere ücretsiz olarak mı verilecek?

Ne yazık ki bu sorunun yanıtı, hayır. Tıpkı daha önceki Van, Elazığ ve İzmir depremlerinde olduğu gibi, bu depremlerin ardından da inşa edilecek konutlar, depremzedelere ücretsiz olarak verilmeyecek. Depremzedelerin neden ücretsiz bir şekilde ev sahibi olamayacağının yanıtı, 25 Mayıs 1959 tarihli Resmi Gazete yayımlanan, 7269 sayılı “Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’da saklı.

İlgili kanunun 27. maddesinde “İnşa edilecek binalar için yapılacak harcamalar ile üzerine bina yapılan arsaların bedelleri o binaların maliyetini teşkil eder” ifadesi yer alıyor.” Maddenin devamında ise şu ifadelere yer veriliyor: “Taşınmaz mal için bu şekilde tespit edilen maliyet bedellerinden sahiplerine ait kıymet belgelerindeki miktarlar çıktıktan sonra, geri kalanı borçlandırmaya esas tutulur.” Yani deprem nedeniyle evini kaybeden ve yeniden ev sahibi olmak isteyen depremzedeler, ne yazık ki “borçlanmak” zorunda.

AFAD’ın internet sitesinde yer alan bilgilere göre, “hak sahibi” depremzedelerin konut sahibi olabilmek için tercih edebileceği 4 farklı yöntem var

Buna göre depremzedeler “TOKİ aracılığıyla, ihale yöntemiyle, evini kendisi yapacak olanlara yardım yöntemiyle ve hazır konut kredisiyle” ev sahibi olabilir. Ancak bu yöntemlerin hepsinde de depremzedelerin belirli bir oranda borçlanmaları öngörülüyor. Verilen kredilerin ödeme ve faiz planları, yapıdaki hasar boyutuna ve yapının konut veya iş yeri olmasına göre farklılık gösteriyor. Bu noktada, “deprem konutları için talep edilen tutar ne kadar olacak” sorusu akıllara geliyor.

105 metrekarelik deprem konutlarının maliyeti 1 milyon lirayı aşıyor

Deprem konutlarının maliyeti hakkında henüz resmi bir açıklama yapılmış değil. Ancak uzmanlar, deprem konutlarının ne kadara mal olabileceği hakkında tahminler yürütebiliyor. 11 Şubat 2023’te Resmi Gazete’de yayımlanan “Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak 2023 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ’e göre bir konutun inşa maliyeti, metrekare başına 6 bin 350 lira ile 8 bin 825 lira arasında değişiyor

Üstelik bu rakamlar yalnızca “kaba inşaat maliyetini” oluşturuyor, bina içerisindeki banyo, tuvalet veya yer döşemesi gibi unsurlar fiyata dâhil değil. Uzmanlar parke, lavabo ve mutfak dolapları gibi harcamalar eklenince metrekare başına inşa maliyetinin 10 bin lira civarına çıkabileceğini ifade ediyor. Yani bakanlık tarafından, 105 metrekare olacak şekilde inşa edileceği söylenen evlerin maliyeti, 1 milyon lirayı aşıyor.

Kayanak: 1