Hınısın Tarihi Çeşmeleri

Hınısın Tarihi Çeşmeleri araştırma yazıma başlarken; Puğar kelimesi Karadeniz kökenli bir kelime olup soğuk su, pınar manasına gelmekte ve zamanında ilçemizde var olan çeşmelerin bir kısmının adlandırılmasında bu isim kullanılmıştır.

1950’lerin başlarına kadar ilçemizde şebeke suyu olmaması nedeni ile içme suyu kaynakları puğar, çeşme ve göze diye tabir edilen, şimdilerde sadece tarihin güzel anı sayfalarında kaybolup gitmiş su kaynaklarından tedarik edilmekteydi. Ne yazık ki hayat şartlarının modernizesi sayesinde büyük bir çoğunluğu günümüze ulaşamamış, tamamen yok olmuştur. İlçemizde ihtiyaç suyu tedariki işe yevmiye usulü tutulan işçiler ile derelerden şakkıl denen ve omuzda taşınan bir sopanın iki ucuna asılan kovalarla taşıttırılırdı.İlçemizde 1950’lere kadar içme suyu tedarik kaynağı olarak irili ufaklı birçok su kaynağı olmasına rağmen günümüzde eski dönemlerde kullanılan toplamda irili ufaklı 24 çeşmenin var olduğu bilinmektedir.

Yazımızda günümüzde tamamen unutulmuş ve yok olmuş bilinen çeşmeler, kimlere ait oldukları ve bugün ki mevkilerine yer vereceğiz.

LAZLARIN ÇEŞMESİ
Çeşme geçmişte Laz kökenli ailelerin ikamet ettiği Pınarbaşı mahallesi\’nin girişinde mahalle sakinleri tarafından yapılmış bir çeşmedir. Günümüzde çeşme tamamen kurumuş ve yok olmuştur.

PİRİN PUĞARI
Cumhuriyet Caddesi üzerinde yer alan eski Devlet Hastanesinin yan tarafında ki bahçe içerisinde olup, Ermeniler tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Çeşme günümüzde tamamen kurumuş ve yok olmuştur.

BERBERİN PUĞARI
İlçemiz Cumhuriyet İlkokulunun arka tarafında ki bahçe içerisinde olup, suyunun tadının biraz acımsı olması nedeni ile pek tercih edilmeyen fakat mahalleli tarafından yine de kullanılan bir su kaynağıdır. İlçenin zanaatkârlarından olan berber Eşref’in bahçesinde olması nedeni ile bu isim ile anılmış, zamanla debisi yok denecek kadar azalmıştır.

İZZETİN PUĞARI
Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan A 101’in bulunduğu binanın yerinde olup çeşmenin Yalçın Kapucu’nun dedesi aynı zamanda Cevdet Öksün’ün babası olan Selahattin Öksüz\’ün amcası Bahri Kapucu’nun eşi İzzet Hanımın arsasında olması nedeni ile İzzet\’in Puğarı olarak adlandırılmış ve zamanla yapılan yapılaşma nedeni ile tamamen yok olmuştur.

GARDİYAN HAMİTİN ÇEŞMESİ
İlçemiz eşraflarından olan Necati Özen’nin işyerinin, evinin ve yan tarafındaki çıkmaz sokağın 1950\’ lerde ilçemizde ikamet eden Gardiyan Hamit ismindeki şahsa ait olduğu bilinmektedir. Bu nedenle çeşme bu isimle anılmış, yapılaşma nedeni ile tamamen yok olmuştur.

HACI MUĞDATIN ÇEŞMESİ
Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan ve ilçemizin tek pasajı olan Eser Pasajı’nın arka tarafında olup, zamanında arsanın Hacı Muğdat isimli zata ait olması nedeni ile bu isimle anılmıştır. Hacı Muğdat; Selahattin Öksüz’ün amcası ve Aykut Diler’in dedesidir. Çeşme günümüzde hala aktif olup, halk tarafından özellikle yaz aylarında tercih edilen, hoş sohbetlerin yapıldığı Pasaj Kahvesi olarak adlandırılan kahvehane tarafından kullanılmaktadır. İnsanlar tarafından kaynak suyu olması nedeni ile çaya ayrı bir tat verdiği düşünülmektedir.

OTELİN PUĞARI
Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan Eser Pasaj’ına ait binanın olduğu yerde olup, çeşme yapılaşma nedeni ile tamamen yok olmuştur. Çeşme kesin olmamakla birlikte adını zamanında o mevkide bulunan bir konak evinden aldığı bu nedenle otelin çeşmesi olarak adlandırıldığı düşünülmektedir.

ABDURAHMAN EFENDİ ÇEŞMESİ
Çeşme, eski Sarıyer Caddesi\’nin batı kısmında olup, ilçe mezarlığına çok yakın olması nedeni ile çokça tercih edilmeyen fakat ihtiyaçların karşılanması için kullanılan bir çeşmedir. Nabi Bingöl’ün eşinin babası olan Abdurrahman Efendi tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde tamamen kurumuş ve yok olmuştur.

HÜKÜMET ÇEŞMESİ
İlçemiz camilerinden olan Cami-i Kebir\’in güney kısmında olup hala aktif durumdadır. Geçmişte özellikle kahvehanelerin suyunun karşılanması için kullanılmıştır. Cami-i Kebir yapılmadan önce Cami ve çevresindeki iş yerleri ve avlusunu kaplayacak bir planda yapılmış olan İlçe Hükümet Binasının var olduğu bilinmektedir. Daha sonra hükümet tarafından bir kısmı Cami için vakf edilmiş, ana cadde kısmına doğru olan bölümü ise Karadeniz kökenli olan Hasan Sekmen’e satılmıştır. Çeşme günümüzde hala aktif olup su debisi oldukça azalmış ve yok olmaya yüz tutmuştur.

LİYADİN ÇEŞMESİ
Amerler mahallesinin orta kısmında olup Şükrü Şan’ın babası olan Liyadin Şan’in bahçesinde olması nedeni ile bu isimle anılmış, çeşme günümüzde tamamen yok olmuştur.

MUSTAFA USTA ÇEŞMESİ
Çeşme, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün yan tarafında olup, her konuda üstün bir zekâya ve beceriye sahip Mustafa Usta tarafından yaptırılmıştır. Mustafa Usta; Ömer Kurt ve Cengiz Kurt’un dayıları olan Rıfkı Akçay’ın babasıdır. Aslen Karadeniz kökenli olup ilçe genelinde çokça değirmen yapmış eski bir ustadır. Çeşme günümüzde tamamen yok olmuştur.

SIRRI USTA ÇEŞMESİ
İlçemiz eski posta binasının alt tarafında olup, Hasan Uyuğ’un babası olan Sırrı Uyuğ’un evinin ön tarafında olması nedeni ile bu isimle anılmış, çeşme günümüzde tamamen yok olmuştur.

DANDİKİN ÇEŞMESİ
İlçemiz muhacir ailelerinden olan İkram Özoğul’un evinin batı kısmında olup, Kemal Kat\’ın evinin karşı tarafındadır. Çeşme günümüzde tamamen yok olmuştur.

ŞABANIN ÇEŞMESİ
Hınısın Tarihi Çeşmeleri’nden Şaban\’ın Çeşmesi, Abdullah Bulut, Zülküf Bulut, Cemil Bulut, Necmettin Bulut, Fuat Bulut ve Fahrettin Bulut’un babaları olan Şaban Bulut tarafından yaptırılmış olup, Sarılı Mahallesi yolunun Hınıs tarafında yolun sağ tarafında yer almaktadır. Çeşmesi günümüzde atıl durumdadır.

HACI BAYRAMIN ÇEŞMESİ
İlçemiz simsarlarından olan Şevket Ağyıldırım’ın evinin bulunduğu mevkide olup, çeşme tamamen yok olmuştur.

AHMET EFENDİNİN ÇEŞMESİ
Ömer Üzer’in evinin bulunduğu mevkide olup, geçmişte bu mevki Ahmet Efendinin Rampası diye adlandırılmıştır. Çeşme Ahmet Efendinin bahçe sınırları içinde olması nedeni ile bu isimle anılmış, günümüzde tamamen yok olmuştur.

ATEŞİN (KAZONUN ÇEŞMESİ)
Çeşme adını İlçemiz esnaflarından olan Enver Çimen\’in evinin yan tarafında ikamet eden Ateş isminde bir kadından almış olup, günümüzde tamamen kurumuştur.

NALBANT HALİL ÇEŞMESİ
Geçmiş yıllarda ilçemizde uzun süre imamlık, müezzinlik yapmış birçok talebe yetiştirmiş olan Sırrı Cevleyan, Mustafa Cevleyan ve Sıddık Cevleyan’ın babası olan Halil Cevleyan’ın arsasında olması neden ile bu isimle anılmış, günümüzde tamamen yok olmuştur.

ABBAS USTA ÇEŞMESİ
Çeşme Günümüzde hala aktif olup bahçe mahallesi yolunun Hınıs tarafında ki rampanın başlangıcında yolun sağ kısmında bulunmaktadır. Yakın zamanda onarılmıştır. Çeşme adını 1940’larda İran asıllı çeşmenin olduğu yerde demirci dükkanı olan Abbas Usta’dan almıştır.

KADİRLER ÇEŞMESİ
Çeşme Eski Hınıs Devlet Hastanesi girişinde olup tamamen yok olmuştur.

HÜSNÜ USTA ÇEŞMESİ
Çeşme Cumhuriyet Caddesi üzerinde Kemal Eliş’in eski evinin bulunduğu mevkidedir. 1990’lara kadar kullanılır durumda olmasına rağmen zamanla tamamen kurumuştur. Çeşme adını Minür, Vedat ve Sedat Eliş’in dedeleri olan Hüsnü Usta tarafından yaptırıldığı için bu isimle anılmaktadır.

FEYRUZ USTA ÇEŞMESİ
Çeşme Bahçe Mahallesi yolu üzerinde bulunan Dere Camii karşısında yol kenarında olup günümüzde hala aktiftir. 1945’lerde İlçemizde terzilik yapan Feyruz Keleş’in eşi Hanım Keleş tarafından eşinin adına hayrat olarak yaptırılmıştır.

HAMZA EFENDİNİN ÇEŞMESİ
Çeşme Yunus Gök’ün babası olan Hamza Efendi’nin bahçesinde olması nedeni ile Hamza Efendi çeşmesi olarak adlandırılmış, çeşme günümüzde yarı aktif olsa da atıl durumdadır.

HASTA ÇEŞMESİ
İlçemizde bulunan çeşmeler içerisinde en meşhur olan Hınısın Tarihi Çeşmeleri’nden en önemlisi Hasta Çeşmesidir. Eski dere Mahallesinin doğu kısmında sarp kayalıklar altında, tamamen harabe durumda olan Feği’nin değirmeninin karşı tarafından bulunmaktadır. Çeşme günümüzde hala faal olup bakımsızlıktan dolayı atıl durumdadır. Eski zamanlarda şifalı olduğuna inanılıp, lezzet ve içim konusunda çok yumuşak olmasından dolayı özellikle ramazan aylarında bu sudan tüketilir, su ihtiyacı olan kişilerin evlerine yakın çeşmeler olmasına rağmen içme suyu olarak diğer çeşmelere nazaran özellikle tercih edilirdi.

İlçemizin unutulan tarihinin en önemli parçalarından biri olan Hınısın Tarihi çeşmeleri’nin neredeyse tamamı yok olmuş ve isimleri dahi unutulmaya yüz tutmuştur. Bu çeşmelerin birçoğu isimleri ile anılan kişilerin kendi mülki sınırları içerisinde olmasına rağmen halka açmaktan, paylaşmaktan çekinmedikleri için bu şahsiyetlere bir vefa borcumuz olduğunu düşünmekteyim. Tarihimizin ve değerlerimizin yaşatılması adına İlçemiz Belediyesince kaybolan bu çeşmelerin konumuna yakın noktalara çeşmeler yapılarak unutulmuş ve yıllarca ilçe haklına hizmet etmiş bu çeşmelerin isimlerinin yaşatılması adına eski çeşmelerin isimleri ile taçlandırılması gerektiği ve vefa borcumuzun olduğunu kanaatindeyim. Ümit ederim ki İlçe Belediyemiz bu teklifimizi dikkate alarak en kısa zamanda bu girişimde bulunur.

Hınısın Tarihi Çeşmeleri