Agorafobi nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir? – Son Dakika Türkiye Haberleri
Agorafobi, belirli durumlardan aşırı korkmaya neden olan bir kaygı bozukluğudur. Kişi bunalmak, kaçamamak ya da yardım alamamak endişesi ile yoğun bir korku duyar. Agorafobi nasıl tedavi edilir? Neden olur?
İşte agorafobi hakkında merak edilenler…
AGORAFOBİ NEDİR?
Bazı insanlar evden çıkmaya bile direnç gösterebilir. Agorafobisi olan kişiler korku ve kaygı nedeniyle genellikle toplu taşıma araçları, kalabalıklar, açık ya da kapalı alanlar gibi yeni yerlerden ve tanıdık olmayan durumlardan kaçınırlar.
İlaç tedavisi, bilişsel davranışçı psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalar, rahatsızlığın üstesinden gelebilir ve keyif aldıkları aktivitelere katılabilirler. Kadınlarda daha yaygın olan rahatsızlık için ortalama başlangıç yaşı 20’dir. Agorafobi genellikle genç erişkinlikte yani 35 yaş öncesi başlar. Bununla birlikte, belirtiler her yaşta ortaya çıkabilir.
AGORAFOBİ NEDEN OLUR?
Agorafobiye neyin neden olduğu açık değildir. Bununla birlikte, genellikle kişide mevcut bir panik bozukluğu ile ilişkilidir. Panik bozukluğu, kısa, yoğun korku atakları ile karakterize bir ruhsal durumdur. Panik bozukluğu tanısı olan kişilerin ortalama %30 kadarında agorafobi de mevcuttur. Ancak agorafobi tek başına da görülebilir. Kişinin agorafobi geliştirme riskini bazı faktör sıralanan faktörler artırabilir:
· Depresyon
· Anksiyete bozukluğu
· Sosyal fobi
· Klostrofobi
· Obsesif kompulsif bozukluk
· Geçmişte istismara uğramış olmak
· İlaç ya da madde bağımlılığı
· Ailede agorafobi öyküsü
AGORAFOBİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Agorafobinin tipik semptomları arasında şu korkular sayılabilir:
· Yalnız olarak evden ayrılmak
· Kalabalık veya kuyrukta beklemek
· Sinema salonları, asansörler veya küçük mağazalar gibi kapalı alanlarda bulunmak
· Otoparklar, köprüler veya alışveriş merkezleri gibi açık alanlarda bulunmak
· Otobüs, uçak veya tren gibi toplu taşıma araçlarını kullanmak
Bu durumlar endişeye neden olur çünkü kişi panik hissetmeye başlar veya başka engelleyici veya utanç verici semptomlar yaşarsa kaçamayacağından veya yardım bulamayacağından korkar. En sık yaşanılan psikolojik belirtiler şunlardır:
· Uzun süre evlerinden ayrılmaktan korkmak
· Sosyal ortamlarda yalnız bulunma korkusu
· Halka açık çarşı, pazar, otopark gibi yerlerde kontrolünü kaybetme korkusu
· Araba veya asansör gibi dar ve kapalı alanlarda bulunmaktan endişe duymak ve kaçınmak
· Diğer insanlardan kopmuş veya yabancılaşmış hissetmek
· Endişe veya heyecan
Agorafobi genellikle panik atakla birlikte görülür. Panik atak, anksiyete ve diğer bazı ruh sağlığı bozuklukları olan kişilerde ortaya çıkan bir dizi semptomdur. Panik atak, aşağıdakiler gibi farklı fiziksel belirtilerle meydana gelebilir:
· Göğüs ağrısı ve hızlı kalp atımı
· Nefes almada güçlük ve boğuluyormuş gibi hissetme
· Baş dönmesi, mide bulantısı ve kusacak gibi hissetme
· Kol, bacak ve seste titreme
· Terleme ve sıcak basması
· İshal ve karın ağrısı
· Kol, bacak ya da yüz bölgesinde uyuşma ve karıncalanma
Agorafobi hastaları stresli ortamlarda sıklıkla panik atak belirtileri gösterirler ve bu da kısır döngüye neden olarak korkularında artışa yol açar.
AGORAFOBİ TANISI NASIL KONUR?
Agorafobi olduğunu ve kaygının günlük hayatını olumsuz yönde etkilediğini düşünenler en kısa süre içimde bir psikiyatri uzmanına başvurmalıdır. Agorafobi, kişinin yaşadığı belirtilere göre teşhis edilir. Doktor tanı koyabilmek için hastaya belirtilerle ilgili bazı sorular yöneltir. Ayrıca hastanın tıbbi ve aile öyküsünü de alır. Hastaya yöneltilen sorulardan bazıları şunlar olabilir:
· Evden çıkarken stres ve kaygı yaşıyor musunuz?
· Korktuğunuz için kaçındığınız yerler veya durumlar var mı? Niçin korkuyorsunuz?
· Alışverişinizi ve işlerinizi yapmak için başkalarına güveniyor musunuz?
Psikiyatrist semptomlara, ne sıklıkta ortaya çıktıklarına ve ne kadar şiddetli olduklarına bağlı olarak agorafobi teşhisi koyabilir. Doğru bir tanı için doktora karşı açık ve dürüst olmak önemlidir.
Tıbbi olarak agorafobi teşhisi için belirtilerin Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının 5. baskısı olan DSM-5’de yer alan agorafobi kriterlerlerini karşılaması gerekir. DSM-5, doktorlar tarafından psikiyatrik hastalıkları teşhis etmek için kullanılan bir tanı kılavuzdur.
DSM-5’e göre agorafobi teşhisi konabilmesi için, bir kişinin aşağıdaki ortamlardan en az ikisinde aşırı korku veya panik hissetmesi gerekir:
· Tren, otobüs gibi toplu taşıma araçları
· Park alanı, pazar yeri gibi açık alanlar
· Sinema salonu, toplantı odası veya mağaza gibi kapalı alanlar
· Asansör veya araba gibi dar ve kapalı alanlar
· Sıra kuyruğu ve kalabalıklar
· Evin dışında ortamlarda tek başına olmak
Bazı hastalara agorafobili panik bozukluğu tanısı konur. Bunun için bazı ek tanı kriterlerine ihtiyaç vardır. Kişinin öncelikle tekrarlayan panik atak nöbetleri olmalı ve en az birinde şu belirtiler bulunmalıdır:
· Panik atak belirtilerinin şiddet ve sayısının artmasından korkma
· Kalp krizi geçirmek veya kontrolü kaybetmek gibi panik atağın sonuçlarından korkma
Panik ataktan kaynaklı olarak davranışlarda değişiklik
AGORAFOBİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Agorafobi için bir dizi farklı tedavi seçeneği bulunur. Ancak sıklıkla bu tedavi yöntemleri kombine olarak kullanılır. Agorafobi tedavisi için kullanılan yöntemler psikoterapi, maruziyet terapisi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri şekilde sıralanabilir.
Psikoterapi
Psikoterapi, bir psikiyatri uzmanı veya psikologla düzenli randevularda konuşma seansları yapılmasıdır. Bu görüşmeler hastaya korkuları ve korkularını tetikleyebilecek sorunlar hakkında konuşma fırsatı verir. Genellikle maksimum fayda elde edebilmek adına psikoterapi ve ilaçlar kombine edilir.
Genellikle kısa süreli olarak uygulanır ve hasta korku ve endişeleriyle başa çıkmayı öğrendiğimde durdurulabilir. En sık olarak bilişsel davranışçı psikoterapi adı verilen yöntem tercih edilir. Bu yöntem hastanın agorafobi ile ilişkili çarpık duygu ve görüşlerini anlaması ve sağlıklı düşüncelerle değiştirmesine yardımcı olabilir.
Maruziyet terapisi
Maruziyet ya da maruz kalma terapisi, korkuların üstesinden gelmede fayda sağlayabilir. Uygulama kişinin korktuğu şeylerle yavaşça yüzleşmesini sağlayarak yapılır. Bu, korkuların zaman içinde azalmasına yardım edebilir.
İlaçlar
Tedavide sıklıkla antidepresanlar ve anksiyolitikler olarak adlandırılan anksiyete ilaçları kullanılır.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Yaşam tarzı değişiklikleri, agorafobi için tam bir tedavi sağlamasa da günlük endişe ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olur. Bu tür değişikliklerden bazıları şunlar olabilir:
· Her gün ya da haftada en az 3-4 kez düzenli olarak egzersiz yapmak
· Kepekli tahıllar, mevsim sebzeleri ve yağsız protein açısından zengin sağlıklı bir diyet
· Meditasyon, yoga veya derin nefes egzersizleri gibi rahatlatıcı ve kaygı azaltıcı aktiviteler
Agorafobi ve panik atak belirtileri tedavisinin yapıldığı dönemde besin takviyeleri veya şifalı bitkiler gibi alternatif tıp uygulamalarından kaçınmak daha doğru bir yaklaşımdır. Çünkü bunların kaygıyı tedavi ettiği kanıtlanmamıştır ve reçeteli ilaçların etkinliğini etkileyebilirler.
Hastalıkların erken tanı ve tedavisi için düzenli olarak sağlık kontrollerine gitmeyi ihmal etmemek gerekir.
